İlkokul karnelerimizde, derslerdeki durumumuzu gösteren sayfada ilk ders olarak Türkçe vardı. Ne kadar anlamlı ve doğru bir sıralama! Dilini iyi bilmeyen bir öğrenci, kafasına doldurulan bilgileri doğru yerlere yerleştirip doğru yerlerde kullanamayacağı için, Türkçe, zihnimizdeki her şeye TEMEL olduğu için böyle yapılıyordu demek ki.
Ortaöğretimde, Türkçe Dilbilgisi kuralları da iyi öğretiliyordu: o zaman öğrendiklerimden aklımda kalanla, ilginç kelimesinin uydurma olduğunu görebiliyor ve o çirkin kelimeyi kullanmıyorum; insan, nikâhsız birleşmeden meydana gelince ne oluyorsa, Türkçenin kesin kurallarına aykırı olarak meydana gelen kelime de öyle oluyor. Açıklayalım:
Türkçede, -nç eki (Göktürk yazısında, iki değil, tek harftir) fiil (eylem) cinsinden kelimenin, fiilin masdarının (masdar eki -mek, -mak atılarak) sonuna eklenir: sev –(i) nç = sevinç. İ, kaynaştırma sesi.
Bas (ı) nç = basınç. Görüldüğü gibi, nç eki, FİİL köküne eklenerek manâ ismi yapıyor. Aynı ek, yine FİİL köküne eklenerek sıfat da meydana getiriyor:
Türkçemizde İLGİMEK diye bir FİİL (EYLEM) yoktur ki, ilgi kelimesine nç eklenerek bu gayrımeşru kelime yapılabilsin. İLGİ, il (mek) köküne Gİ eklenerek, ‘alâka’ karşılığı olmak üzere, türetilmiş bir kelimedir, manâ ismidir. İSİM sonuna NÇ eklenmez!
Bilinç, doğrudur: bil- köküne nç eklenmiştir. Bilmek diye bir fiil vardır.
Bilinç var diye, ilginç kullanılmaz, doğru değildir, Türkçe bilmezliktir!
(o fıkra hatıra geliyor: Fransa’da lokantaya giren biri, dili bilmediği için, şöyle bir baktığı listede parmağıyla bir yemeği işâret eder. Garsonun getirdiği yemeği beğenmez, yer gibi yaparken aynı masada oturanın yediği yemek gözüne ilişir, onu beğenir. O yemeği yiyen de beğenmiş olmalı ki ’repete’ der, bizimki de ‘tekrar’ anlamına gelen kelimeyi o yemeğin adı zannederek o da ‘repete’ der. Tabiî kendisine aynı yemek gelir.)
Türkçe ile oynamak heveslileri, biraz Dilbilgisi okusalar olmaz mı?
***
Bana öyle geliyor ki, dili düşünmeden, bilinçsizce kullanan kimi yurttaşlarımız, seyrettiği televizyondaki kişilerden bahsederken, onları İZLEDİĞİNİ söyler; halbuki, o seyredilenlerden çoğu İnsandır, pek azı ‘izlenmiştir.’ (İzlemek fiili, doğru olarak AV sırasında kullanılır : Avcı, avını İZLER.)
***
PİK demir demiyeceğim, bu, başka PİK.
Bir türlü ortalıktan çekilmeyen şu Corona belâsının ne zaman sona ereceği konuşulurken, bu yaygın hastalığın daha da yayılacağının tahmin edildiğini anlatanlar, herhâlde, zihinlerinde hâlâ inceledikleri grafik çizgileri canlı olarak duruyor olmalı ki, okudukları gâvurcanın da etkisiyle, “bu yabancı kelimeyi Türkçeye sokmağa HAKKIM, YETKİM var mı?” diye düşünmeksizin, ‘hastalığın PİK yapması bekleniyor’ diyorlar. İngiliz gâvurcasındaki PEAK kelimesini, heceyi kısaltarak böyle söylüyorlar. Aynı manâdaki ZİRVE kelimesini kullansalar; olmaz! Gâvurca bildikleri nereden belli olacak? Hadi zirve kelimesi, Arapça’dan girmiş, tu kaka; peki, mis gibi Türkçe DORUK kelimesinin ne günahı var? Türkçe oluşu mu?
Aslında, Türkçe düşünebilen, durumu şöyle anlatır:
“Gelecek günlerde/haftalarda, maalesef, hastalığın daha da yaygınlaşması, son derece artması bekleniyor.” Grafikteki çizgiler, halkı ilgilendirmez ki!, o havadan çıkmak gerek.
Bu kadar basit!
Zaman zaman söylediğimiz; “bizim diplomalılarımızın çoğu iki ayaklı karikatürdür” lâfı bir gerçeği ifâde etmiyor mu?
Çok ağır suçlama!
diyeceklere yanıt:
(Yanıt kelimesi uydurma değildir; eski şekli ‘yanut’ tur, ‘kapı’nın eski şeklinin ‘kapu’ oluşu gibi)
-Dil, bir milletin EN DEĞERLİ VARLIĞIDIR. Öyle ki, dilini yitiren topluluk, millet olmaktan çıkar. Türk milletinin diliyle oynamağa, Türkçesi VARKEN başka kelimeyi gümrüksüz ithal etmeğe, -sıfatı, mevkii, görevi NE OLURSA OLSUN- hiç kimsenin hakkı yoktur, haddine düşmez.
Kendinin ‘aydın’ olduğu kanaatinde olan da, her şeyden önce, dilini doğru öğrenmeli ve kullanmalıdır.
***
Dikkatli, bilinçli kimselere de çok rastladım. Bu yaygın hastalıktan, SALGIN diye söz ediyorlar; çoğu dikkatsizler gibi pandemi demiyorlar. Öyle diyenlerin kimi dikkatsiz, ‘demek böyle kullanılıyor’ diye öyle yapıyor her hâlde, kimisi de ‘yabancı’ kelime kullanmanın mâlûmâtfuruşluk câzibesine kapılıyor olmalı.
Kelimenin Türkçesi varken gâvurcasını kullananın diline acı biber sürülsün mü?
Bu soru, birkaç puvanlık soru değildir: sizin, Türkçe konusundaki DURUŞunuzu belirleyen ÇOK MÜHİM bir sorudur.
Aydın, her şeyden önce, ‘sorumlu olduğunun’ farkında olan, bilinçli kişidir.
